Decennialang zijn staten die zich niet onderwerpen aan de belangen van de VS en de waarden van het Westen lastiggevallen met sancties. Zijn er nu tekenen van ontwikkelingen die het einde van deze economische terreur kunnen inluiden? Hebben de VS en het Westen van de waarden zichzelf dodelijke sancties opgelegd?
Een standpunt van Rüdiger Rauls.
Vechten voor distributie
De VS is nog steeds de sterkste economische macht ter wereld, maar de Chinezen zitten hen op de hielen. In tegenstelling tot de Amerikanen hebben zij een plan: zij willen in 2025 de technologische leider worden in tien industriële sectoren. De VS en het Westen als geheel hebben hier niets op tegen, behalve obstakels.
Niet dat het hen aan wetenschappelijke en economische competentie ontbreekt. Maar in tegenstelling tot China ontbreekt het in het Westen aan sociale cohesie. Het is blijkbaar niet meer denkbaar dat de verschillende sociale groepen in het Westen zich verenigen in het belang van de economische ontwikkeling. Volgens het Westen kan dit alleen maar een uiting zijn van een autoritair systeem.
De westerse samenlevingen worden daarentegen opgegeten door de strijd van belangen en maatschappelijke groeperingen om voordelen in de verdeling van de sociale rijkdom. Op politiek niveau komt dit getouwtrek binnen de samenlevingen overeen met de geschillen tussen de westerse staten over de verdeling van de markten.
Ondanks de oppervlakkige gehechtheid aan zogenaamde westerse waarden, zijn ze vijandig tegenover elkaar. Deze vijandigheid en concurrentie komt het duidelijkst tot uiting in het economisch beleid van de VS. Steeds vaker valt de grote broer zijn kleinere broers lastig met tarieven, sancties en economische bedreigingen als ze niet naar zijn pijpen dansen.
Het meest recente en ontmaskerende voorbeeld van de Amerikaanse meedogenloosheid is het Amerikaanse dreigement aan de haven van Sassnitz dat deze financieel zal worden vernietigd als het de aanleg van de Nord Stream 2-pijpleiding blijft steunen. Zijn dit de westerse waarden waarmee men zich pretendeert te onderscheiden van andere bedrijven? De roversbaronnen en de pikorde van het kippenhok zijn daarentegen bijna beschaafd, of in ieder geval voorspelbaarder.
Onder druk
De vraag is: Waarom doen de Amerikanen dit? Ze pleiten immers al tientallen jaren voor vrijhandel. Zij waren de vertegenwoordigers en de garanten van de internationale handelsorde, zij stuwden de globalisering vooruit. Dus waarom deze verandering, de terugkeer naar protectionisme, economische afscherming en handelsbeperkingen door middel van tarieven en sancties?
De VS is een reus met voeten van klei. Het is nu in zo’n ernstige economische moeilijkheden dat het steeds minder bereid en in staat is om de wet na te leven. De internationale rechtsorde wordt alleen geaccepteerd wanneer deze de belangen van de VS dient. Overtredingen van het internationaal recht en bestaande verdragen zijn nu aan de orde van de dag.
Trump’s motto: Make America great again, onthult hoe de ooit machtigste economische macht ter wereld zichzelf ziet: niet meer groot. De VS is economisch gezien slechts een schaduw van zijn vroegere grootsheid. De handelstekorten en de staatsschuld nemen onophoudelijk toe en geen van de fiscale beleidsmaatregelen, geen enkele belastingverlaging, geen enkel economisch stimuleringsprogramma heeft dit proces kunnen tegenhouden. Integendeel: achteraf waren de schulden en tekorten groter dan voorheen. Structureel is de VS blut. Geen enkel land heeft een hogere schuldenlast.
De situatie is bedreigend en ernstig. Het ratingbureau Fitch “verwacht dat de Amerikaanse overheidsschuld zal stijgen tot 130 procent van de economische productie in 2021 [en verlaagde] de vooruitzichten voor de Amerikaanse kredietwaardigheid van “stabiel” naar “negatief”. Al voor de Corona-crisis [het land] had de hoogste staatsschuld van alle “AAA”-landen”(1).
Misleidende kracht
Gezien de Amerikaanse dominantie op de financiële en technologische markten lijkt het idee van een economische zwakte in de VS onbegrijpelijk. Maar deze kracht is bedrieglijk. Ten eerste concurreren de Chinezen ook op deze twee gebieden steeds meer met de Amerikanen. En ten tweede produceren de financiële en technologische bedrijven niets. Beide leven van de productie van goederen door andere landen, met name China.
De technologiebedrijven distribueren of verkopen wat andere landen produceren, of ze maken productieprocessen efficiënter door middel van de software die ze ontwikkelen. Amerikaanse banken financieren de productie en investeringen wereldwijd. Maar ze produceren allemaal niets meer dat de fundamenten van hun eigen samenleving voldoende kan veiligstellen. De Verenigde Staten zijn de gijzelaar geworden van de wereldwijde arbeidsverdeling, die zij zelf hebben voortgestuwd.
Nu echter vernietigen ze dit gevoelige web, dat hun rijkdom jarenlang had gegarandeerd, en vallen ze daarmee door het net dat hen vroeger steunde. Toen Corona de VS binnenviel, had het land niet genoeg beschermingsmiddelen, medicijnen, ziekenhuisapparatuur en medische benodigdheden. Dat zou draaglijk zijn geweest.
Maar, zoals de meeste westerse landen, hadden ze niet de productiefaciliteiten om alles te produceren wat nodig was. Als China geen duizenden maskers en beademingsapparaten had weggegeven en niet nog meer had geleverd, zou het dodental waarschijnlijk nog hoger zijn geweest, vooral in de Verenigde Staten. De internationale onderlinge afhankelijkheid van de wereldeconomie maakt die staten kwetsbaar die afhankelijk zijn van de levering van goederen door derden.
Amerika produceert sancties
De situatie is vergelijkbaar op vele andere gebieden van de goederen- en industriële productie. China produceert wat in het Westen is ontwikkeld. Maar in toenemende mate ontwikkelt China zelf wat het produceert. De productie van goederen is de bron van de groeiende rijkdom van het land. In de Corona-crisis kon China zijn economische invloed uitbreiden omdat het bijvoorbeeld de medische producten kon leveren die de wereld nodig had. Bovendien waren haar maatregelen ter bestrijding van corona effectiever dan die van het Westen, waardoor de productie sneller kon worden opgevoerd.
De industriële basis van de Verenigde Staten krimpt, net als die van veel andere westerse landen, gestaag. Amerika moet de meeste essentiële goederen invoeren, met uitzondering van landbouwproducten. Vandaar de catastrofale buitenlandse handelsbalans, vooral met China. De meeste producten die in de VS zelf worden geproduceerd, zijn niet meer concurrerend op de wereldmarkten, als ze al concurrerend zijn, alleen op de Amerikaanse binnenlandse markt.
Wie koopt er nog meer Amerikaanse auto’s, behalve Tesla? Wie koopt er Amerikaans staal, Amerikaanse machines? Computers, mobiele telefoons, medicijnen en andere hoogwaardige industriële producten worden grotendeels in China geproduceerd, omdat de productie daar niet alleen goedkoper, maar vooral ook winstgevender is dan in de VS. Het is niet voor niets dat de industriële bedrijven van het Westen zich in China hebben gevestigd. Investeringen in de VS zelf worden steeds vaker gedaan door concurrenten uit China en Europa die de Amerikaanse markt voor hun producten willen veroveren.
De Verenigde Staten hebben, met name onder Trump, op dit afnemende concurrentievermogen van hun bedrijven gereageerd met economische dwangmaatregelen. De contracten werden beëindigd en er werden alleen nieuwe contracten gesloten tegen betere voorwaarden voor de VS. Douanerechten maakten de invoer duurder, waardoor de Amerikaanse producten weer concurrerend moesten worden met buitenlandse leveranciers op de Amerikaanse binnenlandse markt. Tegelijkertijd moesten de douanerechten en de dalende invoer de betalingsbalans ten opzichte van de crediteuren in China en Europa verbeteren.
Met al deze maatregelen probeerde Trump Amerika weer groot te maken. Maar tegelijkertijd vernietigde hij de wereldwijde bedrijfsstichtingen in het belang van de VS. Om de economische situatie van zijn land te verbeteren, maakt hij geen onderscheid meer tussen vriend en vijand, zoals het voorbeeld van Nord-Stream-2 duidelijk laat zien. Wie niet buigt voor de wil van de VS moet op de knieën worden gebracht met sancties. De drukmiddelen hiervoor zijn de nog steeds unieke kracht van het Amerikaanse leger en de toegang tot de Amerikaanse markt. Wie zich niet aan de sancties tegen derde landen houdt, moet er rekening mee houden dat hij geen zaken meer mag doen op de Amerikaanse markt.
Maar omdat de situatie voor de VS niet verbetert, neemt het aantal sancties en gesanctioneerde staten voortdurend toe. In de periode van 1950 tot 1990 zijn ze “gestaag maar relatief langzaam toegenomen… vanaf 2004 wijst de curve steil omhoog”(2). “De Verenigde Staten spelen met name een roemloze rol”(3). Terwijl de economische prestaties van China zijn afgenomen, zijn de economische prestaties van het land toegenomen, zoals blijkt uit de handels- en betalingsbalanstekorten van de VS.
Sancties in plaats van oorlog
Sancties zijn een uitdrukking van de zwakte van het Westen. Hoewel het zich presenteert als een gemeenschap die zich baseert op waarden, is het Westen van waarden de enige politieke kracht in de wereld die sancties oplegt aan andere volkeren, ook al betekent dit de dood van duizenden mensen. Geen enkel ander land ter wereld doet dit, zelfs de zogenaamde schurkenstaten niet.
Maar de volkeren van de wereld buigen steeds minder voor de dictaten van de waarde van het Westen. En het Westen is niet langer in staat om de ongehoorzame mensen te dwingen zich aan zijn wil te onderwerpen door middel van oorlog op de manier van de imperialisten. Korea en Vietnam hebben dit laten zien.
Ook al schrijft de FAZ: “Economische sancties zijn goedkoper dan oorlog”, ze moet ook toegeven “dat ze niet altijd het verhoopte effect hebben, zoals in Noord-Korea en Rusland te zien is”(4). Aangezien veel staten nu echter kernwapens hebben en conventionele oorlogen te duur zijn of weinig goedkeuring krijgen van de eigen bevolking, zijn sancties het enige mogelijke middel tot geweld voor het Westen van waarden die in plaats van oorlogen kunnen worden overwogen. Het zijn dus kostenoverwegingen die het Westen van waarden behoeden voor oorlogen, niet voor morele overwegingen, zoals men zou verwachten in een gemeenschap van waarden.
Maar sancties zijn ook een zeer tweesnijdend zwaard. Want ze hebben niet alleen gevolgen voor degenen die worden gesanctioneerd, maar ook voor de bedrijven van de staten die sancties opleggen. Italië en Frankrijk, bijvoorbeeld, dringen steeds meer aan op opheffing van de sancties tegen Rusland in het belang van hun economie. De Duitse industrie klaagt ook over de beperkingen die haar worden opgelegd door de Russische sancties, maar ook door de Amerikaanse strafmaatregelen tegen Iran. Sancties tegen andere staten stuiten niet alleen daar op protest, maar ook in hun eigen economie. Dit maakt de uitvoering ervan moeilijker en vermindert het effect ervan.
De enorme markten van de opkomende landen blijven gedeeltelijk gesloten voor Westerse bedrijven als gevolg van de westerse zelfbeheersing. Niet alleen dat. Deze markten, met hun enorme potentieel aan inwoners en onvervulde behoeften, komen steeds meer onder de invloed te staan van Chinese bedrijven, die in het gat duwen dat de westerse sancties scheuren.
De winnaar is: China
Het Westen vindt steeds vaker dat zijn eigen sancties een stimulerend effect hebben op de Chinese economie. En de reacties van het Westen hierop worden gekenmerkt door hulpeloosheid die grenst aan het belachelijke. Het Westen beschuldigt China ervan dat het de gesteunde staten in een schuldenval en daarmee in economische en politieke afhankelijkheid heeft gedreven. Alsof de schuld van deze staten pas is ontstaan sinds de toetreding van China tot de wereldhandel.
De omvang van de verwarring in het Westen over alle kwesties met betrekking tot China blijkt uit het feit dat velen die zich verlicht achten, min of meer bewust de standpunten van de westerse opinieleiders overnemen(5). In de overtuiging dat ze afstand moeten nemen van China, realiseren ze zich niet dat ze ruzie maken in het belang van de imperialisten die hen anders zo luid veroordelen.
Het zijn juist de geïndustrialiseerde landen die de hoogste schuldenlast ter wereld hebben en niet de landen die proberen hun eigen economie en infrastructuur te ontwikkelen door middel van Chinese leningen. Is dit ook een gevolg van de Chinese kredietverlening? De meeste landen zitten al tientallen jaren in een schuldenspiraal, lang voordat China leningen begon te verstrekken. Argentinië, bijvoorbeeld, is onthutsend in de richting van zijn negende nationale faillissement, het zevende sinds 1950, dat in leven wordt gehouden door westerse leningen, niet door Chinese, zoals zoveel andere landen in de wereld.
De zorg van het Westen is hypocriet. Want het is niet de overmatige schuldenlast van deze staten, maar de stabiliteit van hun eigen banken. Hoewel hun leningen onderworpen zijn aan de schuldregeling van het IMF en de Club van Parijs, vallen de kredietovereenkomsten tussen China en zijn kredietnemers uitsluitend onder de verantwoordelijkheid van de twee overeenkomstsluitende partijen, d.w.z. dat ze niet openbaar zijn.
Noch het IMF, noch de Wereldbank, noch de Club van Parijs kunnen dus precies inschatten hoeveel schuld deze staten in totaal hebben en dus hun schuldhoudbaarheid. Als een van deze landen niet meer in staat zou zijn om zijn leningen af te lossen, zou het Westen van de waarden of het IMF en de Wereldbank in de moeilijke positie verkeren om deze landen te moeten steunen om de ondergang van hun eigen banken niet te riskeren.
Als ze echter de houdbaarheid van de schuldenlast van deze landen veiligstellen met nieuwe leningen, stellen ze onvermijdelijk ook het vermogen van deze landen veilig om de Chinese leningen te blijven onderhouden. Met andere woorden, ze zouden met hun eigen geld indirect ook de Chinese kredietrisico’s verminderen, en dat is helemaal niet in het belang van de waarde van het Westen.
De gepresenteerde filantropie is slechts oppervlakkig om de werkelijke motieven en belangen achter de façade van de zorg te verbergen. Ook heeft de welvaart nooit een rol gespeeld toen, in het belang van de houdbaarheid van de schuldenlast, harde sociale bezuinigingen werden opgelegd aan kredietnemers, zodat de westerse banken opnieuw geld zouden laten stromen.
China’s voordeel
Onder de materiële omstandigheden die door de realiteit worden gecreëerd, bereikt het Westerse idealisme steeds meer zijn grenzen. Het openbaart zich steeds duidelijker als de fantasie die het altijd is geweest, als bedrog. Het westerse sanctiebeleid dient niet de idealen van de mensenrechten. De democratie die men aan onderdrukte volkeren wil brengen is niet meer dan een waarborg voor de eigen investeringen. (6)
Democratische systemen met democratische partijen zijn de voorwaarde voor investeringen in de particuliere sector, tenzij je een dictator hebt waarvan je kunt zeggen: “Hij mag dan wel een bastaard zijn, maar hij is onze bastaard”(7). Want alleen democratische systemen bieden de mogelijkheid om via de verschillende partijen, maatschappelijke groeperingen en belangengroepen de beslissingen van de machthebbers te beïnvloeden in het belang van de investeerders.
Daarom moet de export van kapitaal voor investeringen in het buitenland worden veiliggesteld door de export van de democratie. Vanuit westers oogpunt kunnen grote investeringen zoals de destijds geplande pijpleiding van de voormalige zuidelijke sovjetrepublieken door Afghanistan naar de Arabische Zee niet worden overgelaten aan de grillen van regeringen waarvan de loyaliteit niet kan worden gegarandeerd. De Taliban, de heersers van Afghanistan in die tijd, hadden geen vertrouwen in het Westen om de investeringen in hun land te beschermen en de eigendomsstructuur te respecteren.
Politiek instabiele omstandigheden moedigen particuliere investeerders niet aan om grote hoeveelheden kapitaal te investeren als het niet zeker is dat hun rendement gegarandeerd is. Het moet dus duidelijk zijn dat er, voordat dergelijke besluiten worden genomen, een regelgevende bevoegdheid is die de politieke stabiliteit en het geïnvesteerde kapitaal kan waarborgen. Dit kan het beste worden gedaan door democratische systemen, want in tegenstelling tot dictaturen zijn ze niet zo gemakkelijk omver te werpen. Een regering kan veranderen, maar het systeem blijft bestaan. En dat is wat telt voor de investeerder. Aan de andere kant brengt de omverwerping van een dictatuur altijd onrust en onzekerheid met zich mee.
Verschillende belangen
Maar in tegenstelling tot het Chinese systeem liggen hier ook de nadelen van die sociale systemen die uitsluitend op de particuliere sector zijn aangewezen. Particuliere donateurs beslissen op basis van hun eigen speciale privébelangen. De teruggave moet kloppen. Politieke of sociale belangen spelen slechts een ondergeschikte rol in hun beslissingen.
China daarentegen heeft een politieke agenda waarvan de sociale doelstellingen de primaire zorg van de staat zijn: Het land wil zijn economie ontwikkelen om de algemene welvaart van zijn bevolking te vergroten. De armoede moet volledig worden uitgebannen. Om dit doel te bereiken, heeft het de grondstoffen van de derde wereld nodig. Deze laatste heeft op zijn beurt kapitaal en expertise nodig om zijn eigen economie te bevorderen. Hier vullen beide elkaar aan in hun belang en mogelijkheden.
China is niet afhankelijk van de krediet- en investeringsbereidheid van particuliere donoren. Met haar enorme deviezenreserves kan zij via haar staatsbanken infrastructuurprojecten in de derde wereld financieren, dat wil zeggen onafhankelijk van de belangen van particuliere donoren. De uitvoering van de projecten is ook deels in handen van staatsbedrijven.
Deze regeling heeft grote voordelen voor de leners. Ze hoeven niet te betalen met dollars of andere vreemde valuta’s, zoals ze dat wel doen met Westerse banken. Dit is met name moeilijk voor landen als Iran of Venezuela, die vanwege sancties geen olie mogen exporteren en dus weinig deviezeninkomsten hebben. Deze staten betalen met grondstoffen, waardoor ze onafhankelijk zijn van de dollar en zijn schommelingen. Dit komt ook ten goede aan de Chinese economie, die op deze manier tegen lage kosten in haar eigen behoefte aan grondstoffen voorziet.
Maar dit is alleen mogelijk omdat de Chinese staat een langetermijnstrategie heeft en het risico draagt via zijn staatsbanken. Dit zou niet mogelijk zijn met particuliere investeerders uit het Westen, omdat zij niet met olie willen worden betaald, maar met dollars of euro’s. En dat is de reden waarom de meeste initiatieven van de westerse regeringen op niets uitlopen om economische en politieke voet aan de grond te krijgen in Afrika en andere derdewereldlanden om het hoofd te kunnen bieden aan China. Het risico is te hoog voor particuliere beleggers.
Een private bank wil de risico’s van het oliebedrijf niet dragen om haar rentetarieven te kunnen realiseren. En een westerse staat wil niet in conflict komen met oliemaatschappijen als hij een concurrent van de oliemaatschappijen wordt door olieleveringen te accepteren in plaats van rente. Dit alles staat geen particulier economisch systeem toe, in tegenstelling tot het socialistische systeem van de Chinese invloed. Hier beslissen de staat en de partij over het beleid dat volgens hen de belangen van de bevolking als geheel dient en niet die van individuele belangengroepen.
Wending van een tijdperk
Het optreden van China in de derde wereld heeft gevolgen voor het westerse sanctieregime. Het aandeel van de gesanctioneerde staten neemt toe. Maar dit betekent ook dat het aandeel van staten die steeds minder te verwachten hebben van het Westen toeneemt. Toen de waarde van het Westen alleen de economische agenda van de wereld bepaalde, maakten zijn sancties het gemakkelijk voor het Westen om zijn belangen tegen anderen te laten gelden. “Maar nu draait de wind”(8). Voor vandaag de dag is China een minstens gelijkwaardig alternatief, zowel technologisch als financieel.
Zo was het Westen geschokt om te ontdekken dat “Peking zijn connecties in het vogelvrije Iran van alle plaatsen uitbreidt en zijn beloftes in Iran met miljarden dollars wil volgen. … Meer dan een kwart eeuw zal ongeveer 400 miljard dollar beschikbaar worden gesteld voor de uitbreiding van de Iraanse infrastructuur”(9).
“Officieel zal het groeiland China in ruil daarvoor olie uit Iran ontvangen. … Bovendien wint China enorme groeimarkten voor zijn goederen in Pakistan met zijn 222 miljoen mensen en in Iran met meer dan 82 miljoen mensen”(10) Wat heeft het Westen deze staten te bieden, afgezien van idealistische waarden die hun maag niet vullen en waar ze zich niet aan houden?
Zoals uit het bovenstaande citaat blijkt, staat Iran niet op zichzelf. Ook Pakistan wendt zich in toenemende mate tot Chinese aanbiedingen en leningen om het land op te bouwen in ruil voor grondstoffen. En de Amerikanen zijn razend omdat de Chinezen in Myanmar zich niet houden aan de westerse sancties en zich verzekeren van grondstoffen tegen hulp bij de opbouw van het land. “Ze profiteren van de boycot van het Westen, die het militaire regime daar zou verzwakken, maar het in werkelijkheid steeds dieper in de armen van Peking dreef.”(11)
Er lijkt nog een andere ontwikkeling te zijn: “Iran helpt Venezuela met benzine. De regering van Venezuela viert de komst van de eerste twee van in totaal vijf olietankers uit Iran”(12). Betekent dit een openbreking van de sancties door de gesanctioneerde partijen zelf? Tot nu toe zijn er altijd pogingen geweest om de sancties te omzeilen door leveringen te verbergen. Nu lijken Venezuela en Iran in ieder geval geen belang meer te hechten aan een dergelijke geheimhouding.
Het is echter verbazingwekkend dat de Verenigde Staten niet hebben geprobeerd deze tankers te onderscheppen voordat ze hun bestemming bereikten. Noch Venezuela, noch Iran had dit militair kunnen tegengaan. Net het jaar daarvoor hadden de Amerikanen de Iraanse tanker Grace1 door de Britse autoriteiten voor de kust van Gibraltar laten aanhouden wegens overtreding van de sancties. Heeft Washington ondertussen koude voeten gekregen?
Vermoedelijk was het een les voor de VS dat de Iraniërs in ruil daarvoor een Britse tanker in de Straat van Hormus hadden vastgehouden. Want wat de Amerikanen voor de kust van Venezuela kunnen doen, kunnen de Iraniërs ook voor hun eigen kust in de Perzische Golf doen, d.w.z. schepen afmeren. Dat was de boodschap van de Iraanse maatregel. Het lijkt te hebben gewerkt. Bovendien heeft de VS, in tegenstelling tot Iran, veel doelen in het Midden-Oosten die met Iraanse raketten kunnen worden bereikt. Militaire bases zijn niet alleen een bedreiging, maar ook een doelwit.
Zijn de gesanctioneerde partijen nu de handen ineengeslagen om elkaar te steunen? Terwijl de FAZ zijn ogen in gruwelijkheid verder omhoog wreef: “De wind is aan het verschuiven. Of er zich een nieuwe kosmos vormt, een universum van de gesanctioneerde, moet verder worden geobserveerd. Maar de basis hiervoor is aanwezig.
Het aantal mensen dat wordt getroffen door de sancties van de waarde West groeit voortdurend. Wat weerhoudt hen ervan hun krachten te bundelen met Rusland en China om een nieuwe economische wereld te vormen? Iran heeft al een eerste stap in die richting gezet en heeft “het lidmaatschap van de Shanghai Cooperation Organization”(13) aangevraagd, die wordt gedomineerd door China en Rusland.
De wereld is niet meer zoals vroeger voor de waarde van het Westen.
Bronnen:
(1) Frankfurter Allgemeine Zeitung vom 4.8.2020: Amerika droht schlechteres Rating
(2) FAZ vom 6.8.2020: Jeder gegen jeden
(3) FAZ vom 6.8.2020: Sanktionsgeschwür
(4) ebenda
(5) https://kenfm.de/the-wolff-of-wall-street-neue-seidenstrasse/
(6) Rüdiger Rauls: westliche Interessenpolitik und Menschenrechte
(7) https://de.wikiquote.org/wiki/Diskussion:Dwight_D._Eisenhower
(8) FAZ vom 21.7.2020: Peking nutzt die Sanktionen gegen Iran
(9) ebenda
(10) ebenda
(11) FAZ vom 21.7.2020: Washington attackiert Chinas Burma-Politik
(12) FAZ 28.5.2020: Iran hilft Veneuela mit Benzin
(13) FAZ 21.7.2020: In Chinas Armen
+++
Met dank aan de auteur voor het recht om het artikel te publiceren.
+++
Foto bron: apiguide / shutterstock
+++
KenFM streeft naar een breed spectrum aan meningen. Opinieartikelen en gastbijdragen hoeven niet de mening van de redactie te weerspiegelen.
+++
Vind je ons programma leuk? Informatie over verdere ondersteuningsmogelijkheden vindt u hier: https://kenfm.de/support/kenfm-unterstuetzen/
+++
Nu kunt u ons ook ondersteunen met Bitcoins.
BitCoin-adres: 18FpEnH1Dh83GXXGpRNqSoW5TL1z1PZgZK
Kommentare (0)